Στο Α’ τετράμηνο θα έχετε μία εργασία (πρότζεκτ) που θα πάρει το 10% της βαθμολογίας. Η αποστολή σας είναι να κατασκευάσετε ένα μοντέλο που να αναπαριστά μια διπλή έλικα DNA με 10 ζεύγη αζωτούχων βάσεων.
Η προθεσμία για την κατάθεση της εργασίας είναι η Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2024.
Παρακάτω θα βρείτε video με κατασκευές μοντέλων DNA για να πάρετε ιδέες. Είναι σίγουρο ότι αν γκουγκλάρετε “DNA model” θα βρείτε κι άλλες ιδέες.
Ανακοινώθηκε σήμερα από το υπουργείο η εξεταστέα ύλη της Β’ Λυκείου την οποία μπορείτε να διαβάσετε στοhttps://sch.cy/sm/836/exetastea_yli_blyk_viologia_ex.pdf
Ακολουθεί η εξεταστέα ύλη με παραπομπή στις σελίδες των διδακτικών βιβλίων:
Διδακτικό βιβλίο: Βιολογία Β’ Λυκείου Γενικής Παιδείας
1.2 στη σελίδα 20, σελίδες 22-30, 31-38 και 82-87.
Εκτός ύλης: ελαστίνη, μυοσφαιρίνη, μυοσίνη, ακτίνη, καζεΐνη, εξωκινάση και RNA πολυμεράση στον πίνακα της σελίδας 26
Διδακτικό βιβλίο: Βιολογία Β’ Λυκείου Γενικής Παιδείας
Σελίδες 48-54, 58-65 και 67-68
Εκτός ύλης: το κίτρινο πλαίσιο με τα “Δομικά Στοιχεία του Κυτταρικού Σκελετού” της σελίδας 67
Διδακτικό βιβλίο: Βιολογία Β’ Λυκείου Γενικής Παιδείας
Σελίδα 93, η δομή του χλωροπλάστη (δ) στην εικόνα της σελίδας 94, σελίδες 95-102, 107-11 και 113
Εκτός ύλης: το κίτρινο πλαίσιο “Η φωτοσύνθεση στους προκαρυωτικούς” της σελίδας 102
Διδακτικό βιβλίο: Βιολογία Β΄ Λυκείου Προσανατολισμού
Σελίδες 22-27, 31-33, 34 (μόνο η γονιμοποίηση) και 35-42
Εκτός ύλης: οι 4 πρώτες γραμμές της σελίδας 31 και η ωογένεση της σελίδας 33. Επίσης, το “13.8 Ανάπτυξη του εμβρύου” της σελίδας 42.
Διδακτικό βιβλίο: Βιολογία Β΄ Λυκείου Προσανατολισμού
Οι 2 τελευταίες παράγραφοι της σελίδας 71. Επίσης, από το “5.2.6 Ο στόμαχος” της σελίδας 74 μέχρι το “5.3.4 Ανόργανα άλατα και ιχνοστοιχεία” της σελίδας 82.
Διδακτικό βιβλίο: Βιολογία Β΄ Λυκείου Προσανατολισμού
Σελίδες 125-130, η 1η και η 7η παράγραφος της σελίδας 134, οι 2 πρώτες παράγραφοι της σελίδας 135 και οι σελίδες 136-141.
Εκτός ύλης: οι 2η μέχρι και την 6η παράγραφοι της σελίδας 134, το “6.2.4 Ανταλλαγή ουσιών στα τριχοειδή” της σελίδας 141 και η “πυλαία κυκλοφορία” στις σελίδες 140-141.
Από το βιβλιαράκι των Εργαστηριακές Ασκήσεις Βιολογίας Β’ Λυκείου
Πείραμα 1 στις σελίδες 3-16 και Πείραμα 3/4 στις σελίδες 31-39
Ανακοινώθηκε σήμερα από το υπουργείο η εξεταστέα ύλη της Α Λυκείου την οποία μπορείτε να διαβάσετε στο https://sch.cy/sm/836/exetastea_yli_alyk_viologia_ex.pdf.
Ακολουθεί η εξεταστέα ύλη με παραπομπή στις σελίδες του διδακτικού βιβλίου:
Κυτταρικός κύκλος-μίτωση: Σελίδες 20-47
Εκτός ύλης τα 1.2.3 και 1.2.4 στη σελίδα 24 και το μωβ πλαίσιο “Πρωτοπόροι στη βιολογία” της σελίδας 32
Μείωση: Σελίδες 48-54
Σελίδες 66-68, 74-76 και οι ασκήσεις 1-7 στις σελίδες 80-83.
Εκτός ύλης η Δραστηριότητα 2.4 της σελίδας 76
Το “Γνωρίζετε ότι” στη σελίδα 132 και οι σελίδες 137-152
Της συναδέλφου Αιμιλίας Παναγιώτου
Πιο κάτω αναφέρονται οι δείκτες που περιέχονται στην εξεταστέα ύλη όπως αυτή δημοσιεύτηκε στη σελίδα του Υπουργείου Παιδείας στις 7/4/23.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4: ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ
Α4.4β. Τι είναι τα φυλετικά χρωματοσώματα;
Α4.4γ. Τι είναι αυτοσωματικά χρωματοσώματα;
Α4.4δ. Τι είναι αλληλόμορφα, επικρατή και υπολειπόμενα γονίδια;
Α4.4ε. Τι είναι γονιδιακή θέση; Τι είναι ομόζυγο και ετερόζυγο άτομο;
Α4.4στ. Τι είναι: ο γονότυπος, ο φαινότυπος και ο καρυότυπος;
Α4.5α. Γονότυποι γαμετών που προκύπτουν από τη μείωση που γίνεται σε διπλοειδή κύτταρα στην περίπτωση του μονοϋβριδισμού. Παράδειγμα επικρατούς κληρονομικότητας.
Α4.5β. Μονοϋβριδισμός είναι η διασταύρωση μεταξύ δύο ατόμων κατά την οποία μελετάται ο τρόπος κληρονόμησης ενός μόνον χαρακτήρα που ελέγχεται από αλληλόμορφα γονίδια μιας μόνο γενετικής θέσης.
Α4.6α. Μονοϋβριδισμός και Νόμος της Ομοιομορφίας (1ος Νόμος του Μέντελ).
Α4.6β. Μονοϋβριδισμός και Νόμος του Διαχωρισμού (2ος Νόμος του Μέντελ).
Α4.6γ. Μονοϋβριδισμός και Διασταύρωση ελέγχου για την εξακρίβωση του γονότυπου ενός ατόμου. Παραδείγματα.
Α4.7α. Γονότυποι γαμετών που προκύπτουν από τη μείωση που γίνεται σε διπλοειδή κύτταρα στην περίπτωση του διϋβριδισμού. Παράδειγμα επικρατούς κληρονομικότητας.
Α4.7β. Διϋβριδισμός είναι η διασταύρωση μεταξύ δύο ατόμων κατά την οποία μελετάται ο τρόπος κληρονόμησης δύο χαρακτήρων που ελέγχονται από αλληλόμορφα γονίδια δύο διαφορετικών γονιδιακών θέσεων.
Α4.8α. Νόμος της Ανεξαρτησίας των Χαρακτήρων (3ος Νόμος του Μέντελ
Α4.9α. Γιατί ο άνθρωπος δεν αποτελεί ένα κατάλληλο πειραματικό οργανισμό;
Α4.9β. Τι είναι το γενεαλογικό δένδρο και τι αναπαρίσταται σε αυτό;
Α4.9γ. Σε τι χρησιμεύουν τα γενεαλογικά δένδρα στη διαδικασία μελέτης της κληρονομικότητας;
Α4.9δ. Παραδείγματα κληρονομικότητας στον άνθρωπο (π.χ. γραμμή τριχοφυΐας, προσκόλληση λοβών).
Α4.10α.Τι είναι η αυτοσωματική υπολειπόμενη κληρονομικότητα; Παραδείγματα από φυσιολογικές καταστάσεις.
Α4.10β.Αυτοσωματική υπολειπόμενη κληρονομικότητα και αυτοσωματικές υπολειπόμενες παθήσεις παρατηρούνται μόνο στα ομόζυγα άτομα τα οποία έχουν κληρονομήσει ένα παθολογικό υπολειπόμενο γονίδιο από κάθε γονιό.
Α4.10γ. Παραδείγματα αυτοσωματικών υπολειπόμενων παθήσεων:
· Αλφισμός · Μεσογειακή αναιμία · Δρεπανοκυτταρική αναιμία.
Α4.11α. Αυτοσωματική επικρατής κληρονομικότητα και αυτοσωματικές επικρατείς παθήσεις παρατηρούνται στα άτομα που έχουν κληρονομήσει ένα παθολογικό επικρατές γονίδιο από τον ένα ή και τους δύο γονιούς.
Α4.11β. Παραδείγματα αυτοσωματικών επικρατών παθήσεων:
· Βραχυδακτυλία · Πολυδακτυλία · Νόσος του Huntington · Υπερχοληστερολαιμία.
Α4.12α. Πολλαπλά αλληλόμορφα γονίδια και ομάδες αίματος.
Α4.13α. Διασταυρώσεις για καθορισμό του γονότυπου και φαινότυπου ατόμων, όσον αφορά τις ομάδες αίματος και τον παράγοντα Rhesus, με βάση το σύστημα ΑΒΟ των ομάδων αίματος και το σύστημα Rhesus.
Α4.14α. Ο ρόλος των φυλετικών χρωματοσωμάτων στον καθορισμό του φύλου.
Α4.14β. Μηχανισμός Φυλοσύνδετης κληρονομικότητας στον άνθρωπο:
· Φυλοσύνδετα γονίδια · Ολανδρικά γονίδια
Α4.14γ. Παραδείγματα φυλοσύνδετων κληρονομικών παθήσεων
· Αιμορροφιλία · Δαλτωνισμός · Κυαμισμός
Γ4.1α. Σύγκριση μεταξύ ατόμων της πρώτης θυγατρικής γενεάς με τα άτομα της πατρικής γενεάς ως προς τον γονότυπο και τον φαινότυπο και εξαγωγή συμπερασμάτων για διάφορα χαρακτηριστικά και ασθένειες στον άνθρωπο και σε άλλους ζωντανούς οργανισμούς.
Γ4.2α. Σύγκριση μεταξύ ατόμων της δεύτερης θυγατρικής γενεάς με τα άτομα της πρώτης θυγατρικής γενεάς ως προς τον γονότυπο και τον φαινότυπο και εξαγωγή συμπερασμάτων για διάφορα χαρακτηριστικά και ασθένειες στον άνθρωπο και σε άλλους ζωντανούς οργανισμούς.
ΕΝΟΤΗΤΑ 5: ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
Α5.5α. Βασικό χαρακτηριστικό της μη ειδικής άμυνας.
Α5.5β. Πώς οι μηχανισμοί μη ειδικής άμυνας παρεμποδίζουν την είσοδο των μικροοργανισμών στον οργανισμό;
· Δέρμα · Βλεννογόνοι
Α5.5γ. Πώς οι μηχανισμοί μη ειδικής άμυνας αντιμετωπίζουν τους μικροοργανισμούς μετά την είσοδό τους στον οργανισμό;
· Φαγοκυττάρωση · Φλεγμονώδης αντίδραση · Πυρετός · Ουσίες με αντιμικροβιακή δράση
Α5.6α. Τι ονομάζουμε ανοσία.
Α5.6β. Τι είναι το αντιγόνο και τι μπορεί να δράσει ως αντιγόνο;
Α5.6γ. Χαρακτηριστικά που διαθέτουν οι μηχανισμοί ειδικής άμυνας που τους κάνουν να ξεχωρίζουν από τους μηχανισμούς μη ειδικής άμυνας:
· Εξειδίκευση · Μνήμη
Α5.6δ. Όργανα από τα οποία αποτελείται το ανοσοβιολογικό σύστημα του ανθρώπου.
Α5.6ε. Κύτταρα που απαρτίζουν το ανοσοβιολογικό σύστημα του ανθρώπου.
Α5.6στ. Πώς βοηθούν στην ανοσοβιολογική απόκριση τα Τ-λεμφοκύτταρα; Κατηγορίες Τ-λεμφοκυττάρων
Α5.6ζ. Πώς βοηθούν στην ανοσοβιολογική απόκριση τα Β λεμφοκύτταρα; Κατηγορίες Β-λεμφοκυττάρων
Α5.6η. Πώς είναι φτιαγμένο ένα αντίσωμα;
· Βαριές αλυσίδες · Ελαφριές αλυσίδες · Μεταβλητή περιοχή · Σταθερή περιοχή
Α5.6θ. Πώς λειτουργούν τα αντισώματα;
Α5.6ι. Τι ονομάζουμε ανοσοβιολογική απόκριση;
Α5.6κ. Πότε ενεργοποιείται η πρωτογενής ανοσοβιολογική απόκριση και ποια στάδια περιλαμβάνει;
Α5.6λ. Πώς επιτυγχάνεται το 1ο στάδιο της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής αντίδρασης;
Α5.6μ. Πώς επιτυγχάνεται το 2ο στάδιο της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής αντίδρασης;
Α5.6ν. Πώς επιτυγχάνεται το 3ο στάδιο δηλ. ο τερματισμός της πρωτογενούς ανοσοβιολογικής αντίδρασης;
Α5.6ξ. Ενεργοποίηση της δευτερογενούς ανοσοβιολογικής απόκρισης.
· Διαφορές ανάμεσα σε πρωτογενή και δευτερογενή απόκριση
Α5.6ο. Τύποι ανοσίας. Πού οφείλεται αυτή η διάκριση;
· Ενεργητική ανοσία · Παθητική ανοσία
ΕΝΟΤΗΤΑ 6: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ
Α.6.3α. Πού οφείλεται η γενετική ποικιλότητα που εμφανίζουν οι διάφορες μορφές ζωής του πλανήτη;
Α.6.3β. Η γενετική ποικιλομορφία που υπάρχει μεταξύ των διαφόρων ατόμων ενός είδους παρατηρείται τόσο στο εσωτερικό ενός πληθυσμού όσο και μεταξύ πληθυσμών.
Α.6.3.1α. Πού οφείλεται η γενετική ποικιλομορφία σε έναν πληθυσμό;
Α.6.3.1β. Πότε η γενετική ποικιλομορφία θα έχει ως αποτέλεσμα τη φαινοτυπική ποικιλομορφία σε έναν πληθυσμό;
Β.6.3.2.2α. Πώς οι οργανισμοί καταφέρνουν να προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους, να επιβιώνουν περισσότερο και να αφήνουν μεγαλύτερο αριθμό απογόνων, σε σχέση με κάποιους άλλους οργανισμούς που δεν καταφέρνουν να προσαρμοστούν στο περιβάλλον τους; Παράδειγμα: «Το τρίχωμα των ποντικών.
Β.6.3.2.2β. Διατύπωση υποθέσεων για τους λόγους που κάποια είδη ζουν σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Παραδείγματα.
Β.6.3.2.2γ. Διατύπωση προβλέψεων για το τι θα συμβεί στους διάφορους οργανισμούς μιας περιοχής αν αλλάξουν κάποιες συνθήκες/μεταβλητές. Παραδείγματα.
Β.6.3.2.2δ. Χρησιμοποίηση της κατάλληλης επιστημονικής ορολογίας για την καταγραφή και την επικοινωνία των αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων.
Β.6.3.2.2ε. Πώς ορίζεται η προσαρμογή;
Α.6.4α. Ποια είναι η κύρια πηγή δημιουργίας νέων αλληλόμορφων στο DNA ενός οργανισμού;
Α.6.4β. Οι μεταλλάξεις είναι επιβλαβείς ή ωφέλιμες για τους οργανισμούς;
Α.6.4.1α. Τι αφορούν οι γονιδιακές μεταλλάξεις;
Α.6.4.1.2α Τι αφορούν οι χρωματοσωματικές μεταλλάξεις; Επιβλαβείς, ουδέτερες και ωφέλιμες χρωματοσωματικές μεταλλάξεις.
Γ.6.4.1.2.1α. Παράδειγμα απενεργοποίησης μεγάλου μέρους των οσφρητικών γονιδίων στον άνθρωπο σε σχέση με άλλους οργανισμούς. 42 για την εμφάνιση της γενετικής ποικιλομορφίας σε έναν πληθυσμό.
Γ.6.4.1.2.1β. Επεξήγηση μηχανισμού αύξησης ή μείωσης του αριθμού των γονιδίων για έναν χαρακτήρα σε έναν οργανισμό.
Α.6.4.2α. Μηχανισμοί ανακατανομής των αλληλομόρφων γονιδίων κατά την αμφιγονική αναπαραγωγή.
Α6.5.1α. Πού βασίζεται ο μηχανισμός της φυσικής επιλογής;
Α6.5.1β. Πώς λειτουργεί ο μηχανισμός της φυσικής επιλογής;
Β.6.5.1.1α. Με βάση το παράδειγμα των σπίνων στα νησιά Α και Β, και την Εικόνα 16, να εξηγήσουν οι μαθητές τον μηχανισμό δράσης της φυσικής επιλογής, ο οποίος οδηγεί στη διαφοροποίηση της συχνότητας των αλληλομόρφων από γενεά σε γενεά, προκαλώντας αλλαγή στη γενετική ποικιλομορφία των οργανισμών (εξελικτική μεταβολή).
Β.6.5.1.1β. Απαραίτητες προϋποθέσεις για τη δράση της φυσικής επιλογής.
· Ο αρχικός πληθυσμός πρέπει να χαρακτηρίζεται από ποικιλομορφία (variation) σε ένα τουλάχιστον χαρακτηριστικό (π.χ. χρώμα σώματος)
· Το χαρακτηριστικό πρέπει να είναι γενετικά κληρονομήσιμο (heredity)
· Το περιβάλλον πρέπει να προκαλεί, μέσα από τον αγώνα για επιβίωση, διαφορική αναπαραγωγή (differential reproduction) ανάμεσα στα άτομα του πληθυσμού.
Γ. 6.5.1α. Γιατί η «επιβίωση του πιο δυνατού» δεν ισχύει με βάση τη θεωρία της φυσικής επιλογής.
A.6.5.2α. Τι αφορά και πού βασίζεται ο μηχανισμός της γενετικής παρέκκλισης;
A.6.5.2β. Ποια διαφορά εντοπίζεται στον μηχανισμό της γενετικής παρέκκλισης σε σχέση με τον μηχανισμό της φυσικής επιλογής; Το παράδειγμα της καταιγίδας.
A.6.5.2γ. Το φαινόμενο της στενωπού: Ένας πληθυσμός μειώνεται σημαντικά σε μέγεθος, π.χ. εξαιτίας κάποιας μεγάλης καταστροφής που εξαλείφει μεγάλο ποσοστό του, με αποτέλεσμα στις επόμενες γενιές να επικρατούν τα γενετικά χαρακτηριστικά που τυχαία φέρουν οι λίγοι επιβιώσαντες.
A.6.5.2δ. Φαινόμενο του Ιδρυτή: Κάποιος μακρινός ή πιο πρόσφατος πρόγονος ευθύνεται για κάποιο γενετικό χαρακτηριστικό που υπάρχει σε άτομα της σημερινής εποχής.
Β.6.5.2α. Μοντέλο για το φαινόμενο της στενωπού.
· Πώς στα γενετικά και ιστορικά δεδομένα που αφορούν τον οικογενή μεσογειακό πυρετό είναι εμφανές το φαινόμενο της στενωπού;
Β.6.5.2β. Μοντέλο για το φαινόμενο του ιδρυτή.
· Ποιες πιθανές διαδικασίες έλαβαν χώρα ούτως ώστε σε ένα σχετικά μικρό χωριό της Κύπρου, την Αθηένου, με 44 πληθυσμό περίπου 4.500 κατοίκων, να υπάρχει τόσο υψηλή συχνότητα φορέων της κυστικής ίνωσης, η οποία είναι 1:14, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο πληθυσμό της Κύπρου;
Γ.6.5.2α. Με βάση γενετικά δεδομένα (μεταλλάξεις) και ιστορικά δεδομένα, γιατί σε κάποια χωριά της Κύπρου υπάρχει τόσο υψηλή συχνότητα φορέων κάποιων κληρονομικών ασθενειών σε αντίθεση με τον υπόλοιπο πληθυσμό της Κύπρου;
A.6.5.3α. Τι είναι η γονιδιακή ροή;
A.6.5.3β. Με ποιον τρόπο η γονιδιακή ροή μπορεί να περιορίσει την ειδογένεση;
A.6.5.3γ. Ο ρυθμός της γονιδιακής ροής είναι υψηλότερος από τον ρυθμό μετάλλαξης.
Α. 6.5.6α. Διατύπωση και εξήγηση της σύγχρονης θεωρίας της εξέλιξης.
Α.6.6.1α. Η πανομοιότυπη εμφάνιση δύο ατόμων που ανήκουν σε δύο διαφορετικά είδη. Το παράδειγμα των Induna pallida και Hippolais olivetorum.
Α.6.6.2α. Βιολογικός ορισμός του είδους.
Α.6.6.2β. Φυλογενετικός ορισμός του είδους.
Α.6.6.2γ. Σε ποιες περιπτώσεις αποφεύγουμε τη χρήση του βιολογικού ορισμού του είδους.
Α.6.6.3α. Η γεωγραφική απομόνωση δημιουργεί αλλοπάτριους πληθυσμούς μεταξύ των οποίων δεν είναι δυνατή η ανταλλαγή γενετικού υλικού.
Α.6.6.3δ. Αλλοπάτρια ειδογένεση: Μετά την πάροδο ικανοποιητικού χρονικού διαστήματος λόγω διαφορετικής γονοτυπικής και φαινοτυπικής διαφοροποίησης οι πληθυσμοί είναι αναπαραγωγικά απομονωμένοι, έχουν δηλαδή υποστεί αλλοπάτρια ειδογένεση.
Α. 6.7.1 Ια. Η συστηματική ή ταξινομική, στηριζόμενη στις εξελικτικές σχέσεις των οργανισμών, τους οριοθετεί, τους ονομάζει και ταυτόχρονα τους ομαδοποιεί.
Α. 6.7.1 Ιβ. Οι οργανισμοί ομαδοποιούνται ιεραρχικά σε όλο και μεγαλύτερες ομάδες.
Α. 6.7.1 Ιγ. Οι κύριες ταξινομικές βαθμίδες: κατά αύξουσα ιεραρχία: Είδος (Species), Γένος (Genus), Οικογένεια (Family), Τάξη (Order), Ομοταξία ή Κλάση (Class), Φύλο ή Συνομοταξία (Phylum), Βασίλειο (Kingdom) και η Επικράτεια (Domain).
Α.6.7.1 ΙΙα. Η φυλογενετική μελετά τις εξελικτικές σχέσεις των οργανισμών στηριζόμενη σε δεδομένα από τη μελέτη του γενετικού υλικού, των βιομορίων, των απολιθωμάτων, των μορφολογικών χαρακτηριστικών κ.ά.
Α.6.7.1 ΙΙβ. Το αποτέλεσμα της μελέτης των εξελικτικών σχέσεων ονομάζεται φυλογένεση και μπορεί να αποτυπωθεί μέσω ενός διαγράμματος που ονομάζεται φυλογενετικό δέντρο.
Α.6.7.1 ΙΙγ. Μελέτη διαγράμματος – Ιεραρχία σύγχρονων ταξινομικών βαθμίδων (εικ.27).
Α.6.7.1 ΙΙδ. Κάθε αντιπρόσωπος μίας ταξινομικής βαθμίδας ονομάζεται τάξον (taxon).
Α.6.7.2α. Η χρήση κοινών ονομάτων της καθημερινής γλώσσας θα προκαλούσε προβλήματα στην επικοινωνία μεταξύ των επιστημόνων καθώς για το κάθε είδος ή και ομάδα οργανισμών ισχύουν περισσότερες από μία ονομασίες ανάλογα με την περιοχή, τη γλώσσα κτλ.
Α.6.7.2β. Κανόνες γραφής ονομάτων των οργανισμών ακολουθώντας διωνυμική ονοματολογία:
· χρήση του ονόματος (όνομα γένους) και του ειδικού επιθέτου,
· χρήση πλάγιας γραφής στις περιπτώσεις του είδους και του γένους.
· Στο όνομα του γένους πάντοτε το πρώτο γράμμα είναι κεφαλαίο.
· Παραδείγματα από ονομασίες ειδών που ανήκουν στο ίδιο γένος.
Α.6.7.3α. Οι φυλογενετικές σχέσεις μεταξύ των οργανισμών μπορούν να αποτυπωθούν μέσω ενός διαγράμματος το οποίο καθώς προχωρά διακλαδίζεται παίρνοντας μορφή δέντρου.
Α. 6.7.4α. Υπάρχουν πολλοί διαθέσιμοι τρόποι κατασκευής ενός φυλογενετικού δέντρου. Ένας συνηθισμένος τρόπος είναι το φυλογενετικό δέντρο με ρίζα.
Α.6.7.4β. Πώς φτιάχνουμε ένα φυλογενετικό δέντρο με ρίζα;
· Η κάθε διακλάδωση αντιπροσωπεύει τη διαφοροποίηση δύο γενεαλογικών γραμμών από έναν κοινό πρόγονο και έτσι ο κάθε ένας κόμβος αφορά ένα εξελικτικό γεγονός.
· Στην περίπτωση όπου οι εξελικτικές σχέσεις τριών ή και περισσότερων οργανισμών δεν έχουν διαλευκανθεί πλήρως, τότε από τον κόμβο ξεκινούν περισσότερες από δύο γραμμές σχηματίζοντας έτσι μία πολυτομία.
· Το κάθε σημείο διακλάδωσης (κόμβος) αντιπροσωπεύει τον πιο πρόσφατο κοινό πρόγονο των οργανισμών που ακολουθούν.
Της συναδέλφου Αιμιλίας Παναγιώτου
Πιο κάτω αναφέρονται οι δείκτες που περιέχονται στην εξεταστέα ύλη όπως αυτή δημοσιεύτηκε στη σελίδα του Υπουργείου Παιδείας στις 7/4/23.
ΕΝΟΤΗΤΑ 4: ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ.
Α4.3α. Δομή σπερματοζωαρίου · κεφαλή (απλοειδής πυρήνας, ακρόσωμα, κεντροσωμάτιο) · αυχένας (μιτοχόνδρια) · ουρά (9+2 δομή ενός μαστιγίου).
Α4.3β. Δομή ωαρίου · απλοειδής πυρήνας · λέκιθος · απουσία κεντροσωματίου · χημικές ουσίες και ένζυμα · ωοκύτταρο Β΄ τάξης (διαφανής ζώνη, κοκκιώδη κυστίδια, κυτταρόπλασμα, πυρήνας, 1ο πολικό σωμάτιο, κυτταρική μεμβράνη, μεμβράνη γονιμοποίησης).
Α4.4α. Ανατομία του ανδρικού γεννητικού συστήματος
Α4.4β. Αρσενική ορμόνη – τεστοστερόνη.
Α4.4γ. Προσαρτημένοι αδένες.
Α4.4δ. Κρυψορχία, φίμωση, περιτομή.
Α4.4ε. Εγκάρσια και κατά μήκος τομή πέους.
Α4.4στ. Στύση
Α4.4ζ. Σπέρμα
Α4.6α. Πρωτεύοντα φυλετικά χαρακτηριστικά του άνδρα.
Α4.6β. Δευτερεύοντα φυλετικά χαρακτηριστικά του άνδρα.
Α4.6γ. Ορμονικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των όρχεων και της αδενοϋπόφυσης.
Α4.7α. Ανατομία του γυναικείου γεννητικού συστήματος.
Α4.7β. Εσωτερικά και εξωτερικά γεννητικά όργανα της γυναίκας.
Α4.9α. Η διαιώνιση του ανθρώπινου είδους Γαμετογένεση – Γονιμοποίηση – Ανάπτυξη.
Α4.9β. Τρόπος εισόδου του σπερματοζωαρίου στο ωοκύτταρο Β΄ τάξης και σχηματισμός της μεμβράνης γονιμοποίησης.
Α4.9γ. Γονιμοποίηση και Δημιουργία ζυγωτού.
Α4.10α. Καταμήνιος κύκλος. · Ωοθηκικός κύκλος · Ενδομήτριος κύκλος
Α4.10β. Γοναδοτρόπες ορμόνες και ορμόνες του γεννητικού συστήματος της γυναίκας.
Α4.10γ. Ρυθμιστικός μηχανισμός της έκκρισης των γοναδοτρόπων ορμονών από την αδενοϋπόφυση.
Α4.10δ. Εμμηνόπαυση.
Α4.10ε. Κρίσιμη περίοδος.
Γ4.1α. Ομοιότητες και διαφορές μεταξύ: · Δράση ορμονών σε ανδρικό και γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα · Ωοθηκικού – Ενδομήτριου κύκλου · Πρωτεύοντα – Δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου · Ωογένεσης – Σπερματογένεσης · Σπερματοζωαρίου – Ωαρίου.
ΕΝΟΤΗΤΑ 5: ΕΤΕΡΟΤΡΟΦΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Α5.4α. Η δομή, μορφολογία και ανατομία, του στομαχιού και τα όργανα με τα οποία επικοινωνεί. Επιθηλιακά κύτταρα που συναντούμε στο στομάχι:
· Βλεννογόνια κύτταρα · Κύτταρα που εκκρίνουν πεψινογόνο · Κύτταρα που εκκρίνουν υδροχλωρικό οξύ · Κύτταρα που εκκρίνουν ορμόνες (γαστρίνη).
Α5.4β. Λειτουργίες του στομαχιού – Πώς επιτυγχάνεται η μηχανική και χημική πέψη στο στομάχι.
· Ουσίες που εκκρίνονται από το στομάχι. · Γαστρικό υγρό · Βλέννα · Ορμόνη γαστρίνη
Α5.5α. Η δομή, μορφολογία και ανατομία, τα μέρη από τα οποία αποτελείται το λεπτό έντερο και τα όργανα με τα οποία επικοινωνεί.
Α5.5β. Λειτουργίες του λεπτού εντέρου.
Α5.5γ. Ουσίες που καταλήγουν στο δωδεκαδάκτυλο.
Α5.5δ. Εκκρίσεις των επιθηλιακών κυττάρων του λεπτού εντέρου
· Εντερικό υγρό · Βλέννα.
Α5.5ε. Πώς επιτυγχάνεται η μηχανική πέψη στο λεπτό έντερο.
Α5.5στ. Πώς επιτυγχάνεται η χημική πέψη στο λεπτό έντερο.
Α5.6α. Η δομή, μορφολογία και ανατομία, τα μέρη από τα οποία αποτελείται το παχύ έντερο και τα όργανα με τα οποία επικοινωνεί.
Α5.6β. Λειτουργία του παχέος εντέρου – σημασία της βλέννας που παράγεται στο παχύ έντερο – σύσταση των κοπράνων.
Α5.7α. Η θέση και η δομή του παγκρέατος.
Α5.7β. Το πάγκρεας ως μικτός αδένας.
Α5.7γ. Η σύσταση του παγκρεατικού υγρού και η ρύθμιση της έκκρισής του.
Α5.8α. Η θέση και η δομή του ήπατος.
Α5.8β. Χολή: Ρύθμιση παραγωγής, αποθήκευση, σύσταση και βιολογικός ρόλος.
Α5.8γ. Λειτουργίες του ήπατος.
Α5.9α. Υδατάνθρακες · Η πέψη των υδατανθρακών στα διάφορα όργανα του πεπτικού συστήματος · Απορρόφηση των μονοσακχαριτών.
Α5.9β. Λίπη · Η πέψη των λιπών στο λεπτό έντερο · Απορρόφηση των λιπών.
Α5.9γ. Πρωτεΐνες · Η πέψη των πρωτεϊνών στα διάφορα όργανα του πεπτικού συστήματος · Απορρόφηση των αμινοξέων.
ΕΝΟΤΗΤΑ 6: ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΟΥΣΙΩΝ
Α6.1α. Το αίμα, ένας υγρός ιστός.
Α6.1β. Βασικές λειτουργίες του αίματος.
Α6.1γ. Συστατικά του αίματος: πλάσμαέμμορφα συστατικά.
Α6.1δ. Σύσταση του πλάσματος.
Α6.1ε. Ερυθροκύτταρα: · Σε ποιο όργανο παράγονται · Από ποια κύτταρα παράγονται και πώς · Κύκλος ζωής · Επαναχρησιμοποίηση συστατικών των ερυθρών αιμοσφαιρίων · Αιμοσφαιρίνη, η πρωτεΐνη που παράγεται από τα ερυθροκύτταρα · Παράγοντες που καθορίζουν το σχήμα των ερυθροκυττάρων.
Α6.1στ. Λευκά αιμοσφαίρια: (ι) Λεμφοκύτταρα (ιι) Πολυμορφοπύρηνα (ιιι) Μονοπύρηνα
Α6.1ζ. Αιμοπετάλια: · Πού παράγονται · Από ποια κύτταρα παράγονται · Ρόλος · Διάρκεια ζωής.
Α6.2α. Αντιγόνα ερυθροκυττάρων.
Α6.2β. Αντισώματα πλάσματος.
Α6.2γ. Κατανομή των ομάδων αίματος στον παγκόσμιο πληθυσμό.
Α6.2δ. Τι πρέπει να συμβαίνει στο αίμα κάθε ατόμου για να χαρακτηριστεί ως συγκεκριμένης ομάδας αίματος.
Α6.2ε. Κανόνας για να επιτραπεί η εκτέλεση μιας αιμοδοσίας με μοναδικό κριτήριο την ομάδα αίματος.
Α6.2στ. Το αντιγόνο Rhesus και ο ρόλος του στις μεταγγίσεις-μεταμοσχεύσεις.
Α6.2ζ. Τι θα συμβεί σε κάποιο άτομο αν του δοθεί αίμα μη συμβατής ομάδας αίματος ή/και Rhesus.
Α6.3α. Τα όργανα του κυκλοφορικού συστήματος.
Α6.3β. Βασικές λειτουργίες του κυκλοφορικού συστήματος: · Μεταφορά θρεπτικών συστατικών στα κύτταρα του οργανισμού και απομάκρυνση των άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού τους · Μεταφορά οξυγόνου στα κύτταρα και απομάκρυνση του CO2 · Συμμετοχή στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος · Μεταφορά ορμονών · Συμμετοχή στην άμυνα του οργανισμού · Διατήρηση του κατάλληλου περιβάλλοντος σε όλα τα υγρά των ιστών, ώστε να εξασφαλίζεται η άριστη λειτουργία των κυττάρων.
Α6.4α. Τι είναι η καρδιά και πού βρίσκεται.
Α6.4γ. Κοιλότητες της καρδίας.
Α6.4δ. Ποια διαμερίσματα της καρδίας επικοινωνούν μεταξύ τους και με ποια κατεύθυνση; Πώς ελέγχεται και πώς διασφαλίζεται η επικοινωνία αυτή.
Α6.4ε. Η καρδία ως διπλή αντλία.
Α6.4στ. Οι κολποκοιλιακές βαλβίδες της καρδίας και ο ρόλος τους.
Α6.5α. Αρτηρίες · Δομή αρτηρίας · Ποια αγγεία ονομάζονται αρτηρίες · Πώς εξασφαλίζεται η μονόδρομη ροή του αίματος στις αρτηρίες · Από τις αρτηρίες στα τριχοειδή.
Α6.5β. Τριχοειδή αγγεία · Δομή · Διάμετρος · Ρόλος · Έλεγχος εισόδου του αίματος στα τριχοειδή · Έκταση των τριχοειδικών δικτύων.
Α6.5γ. Φλέβες · Από τα φλεβίδια στα τριχοειδή · Δομή φλέβας · Ρόλος · Πώς εξασφαλίζεται η μονόδρομη ροή του αίματος στις φλέβες.
Α6.6α. Επιμέρους κυκλοφορίες για την κυκλοφορία του αίματος.
Α6.6β. Πορεία του αίματος από την στιγμή που εισέρχεται οξυγονωμένο στην καρδία.
Α6.6γ. Διακλάδωση αρτηριών του σώματος.
Α6.6ε. Συστηματική ή μεγάλη κυκλοφορία · Σκοπός · Περιγραφή πορείας.
Α6.6στ. Πνευμονική κυκλοφορία · Σκοπός · Περιγραφή πορείας.
Της συναδέλφου Αιμιλίας Παναγιώτου
Πιο κάτω αναφέρονται οι δείκτες που περιέχονται στην εξεταστέα ύλη όπως αυτή δημοσιεύτηκε στη σελίδα του Υπουργείου Παιδείας στις 7/4/23.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ (Δραστηριότητα 2.3)
24α. Δομή ενός δεσοξυριβοζονουκλεοτιδίου.
24β. Δομή της διπλής έλικας του DNA.
24γ. Κανόνας της συμπληρωματικότητας των βάσεων και αριθμός δεσμών υδρογόνου μεταξύ των βάσεων.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ (Δραστηριότητες 3.1 – 3.4)
37α. Τι είναι η κληρονομικότητα.
37β. Τι μελετά η επιστήμη της Γενετικής.
42α. Κατανόηση και εφαρμογή οδηγιών για την εκτέλεση έγκυρων εικονικών πειραμάτων που αφορούν στην κληρονόμηση των χαρακτήρων του μοσχομπίζελου (Pisum sativum) (Πειράματα του Μέντελ).
42β. Επιστημονική τεκμηρίωση για την εγκυρότητα των διαδικασιών που ακολούθησε ο Μέντελ για την εκτέλεση των πειραμάτων του.
43α. Καταγραφή παρατηρήσεων/μετρήσεων, με ακρίβεια, για εξαγωγή αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων για τα πειράματα του Μέντελ.
43β. Χρησιμοποίηση της κατάλληλης επιστημονικής ορολογίας για την καταγραφή και την επικοινωνία των αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων της πειραματικής διαδικασίας.
43γ. Τι είναι νόμος στην επιστήμη και η ποια η διαφορά του νόμου από τη θεωρία.
44. Σύγκριση μεταξύ ατόμων της πρώτης θυγατρικής γενεάς με τα άτομα της πατρικής γενεάς ως προς τον γονότυπο και τον φαινότυπο και εξαγωγή συμπερασμάτων Διατύπωση του πρώτου νόμου του Μέντελ: Νόμος της Ομοιομορφίας.
45. Κατά τη διασταύρωση των ετερόζυγων ατόμων της πρώτης θυγατρικής γενεάς παρουσιάζεται διαχωρισμός των χαρακτήρων, οι οποίοι είχαν αναμειχθεί προηγουμένως, και επανεμφάνισή τους με συγκεκριμένη αναλογία. (Νόμος Διαχωρισμού)
46. Σύγκριση μεταξύ ατόμων της δεύτερης θυγατρικής γενεάς με τα άτομα της πρώτης θυγατρικής γενεάς ως προς τον γονότυπο και τον φαινότυπο και εξαγωγή συμπερασμάτων.
47. Τα πέντε (5) σημαντικά συμπεράσματα του Μέντελ.
48. Οι μαθητές να μπορούν να εξηγούν τις έννοιες γονίδια, αλληλόμορφα γονίδια, ομόζυγο και ετερόζυγο άτομο.
48α. Κάθε τμήμα του μορίου DNA που έχει δυνατότητα να μεταγράφεται σε RNA ονομάζεται γονίδιο.
48β. Τα περισσότερα γονίδια περιέχουν πληροφορίες για τη σύνθεση μιας ή περισσοτέρων πρωτεϊνών που με τη σειρά τους καθορίζουν τους χαρακτήρες ή χαρακτηριστικά μας.
48γ. Το γονίδιο αποτελεί τη στοιχειώδη μονάδα της γενετικής πληροφορίας που μεταβιβάζεται από τους γονείς στα παιδιά τους.
48δ. Δύο γονίδια που βρίσκονται σε αντίστοιχες θέσεις σε ένα ζεύγος ομολόγων νηματίων χρωματίνης και ελέγχουν το ίδιο χαρακτηριστικό ονομάζονται αλληλόμορφα γονίδια.
48ε. Σε αντίστοιχες θέσεις, στα ομόλογα νημάτια χρωματίνης, βρίσκονται αλληλόμορφα γονίδια, γονίδια δηλ. που ελέγχουν τον ίδιο χαρακτήρα.
48στ. Όταν ένα άτομο διαθέτει δύο ίδια αλληλόμορφα για ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, τότε ονομάζεται ομόζυγο άτομο για το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό.
48ζ. Όταν ένα άτομο διαθέτει δύο διαφορετικά αλληλόμορφα για ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, τότε ονομάζεται ετερόζυγο άτομο για το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό.
49. Οι μαθητές να μπορούν να εξηγούν τις έννοιες γονότυπος και φαινότυπος.
50. Οι μαθητές να μπορούν να εξηγούν τις έννοιες επικρατές και υπολειπόμενο γονίδιο.
51. Εκτέλεση διασταυρώσεων και εξαγωγή συμπερασμάτων.
54α. Μόριο αιμοσφαιρίνης Α α-Μεσογειακή αναιμία β-Μεσογειακή αναιμία Συμπτώματα μεσογειακής αναιμίας και τρόποι αντιμετώπισή τους.
54β. Όλες οι δυνατές διασταυρώσεις μεταξύ φυσιολογικών ατόμων, ατόμων ετερόζυγων ως προς το γονίδιο της μεσογειακής αναιμίας, καθώς και ατόμων με β μεσογειακή αναιμία. Σχέση μεταξύ γονοτύπων και φαινοτύπων για κάθε διασταύρωση.
Της συναδέλφου Αιμιλίας Παναγιώτου
Πιο κάτω αναφέρονται οι δείκτες που περιέχονται στην εξεταστέα ύλη όπως αυτή δημοσιεύτηκε στη σελίδα του Υπουργείου Παιδείας στις 7/4/23.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
(Δραστηριότητες 3.2 – 3.3)
1α . Η αναπνοή ως φαινόμενο με το οποίο οι ζωντανοί οργανισμοί εξασφαλίζουν στα κύτταρά τους ενέργεια.
1β . Δομή και λειτουργία του μιτοχονδρίου -Μέρη μιτοχονδρίου (εκτός)
Κυτταρική αναπνοή
-Οργανικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την απελευθέρωση ενέργειας.
-Χημική αντίδραση της λειτουργίας της αναπνοής
-Κυτταρική αερόβια αναπνοή
-Κυτταρική αναερόβια αναπνοή.
2α. Δομή και λειτουργία των οργάνων του αναπνευστικού συστήματος :
– Ρινικές κοιλότητες – Φάρυγγας – Επιγλωττίδα – Λάρυγγας – Τραχεία – Βρόγχοι – Πνεύμονες – Διάφραγμα
2β. Ο ρόλος της βλέννας, των επιφανειακών αιμοφόρων αγγείων και των τριχών στις ρινικές κοιλότητες.
2γ. Στάδια πορείας του ατμοσφαιρικού αέρα από τη ρινική κοιλότητα μέχρι τις κυψελίδες των πνευμόνων.
2δ. Ρόλος του λάρυγγα για την αναπνοή και την παραγωγή της φωνής.
2ε . Λειτουργίες που εξυπηρετούν οι χόνδρινοι δακτύλιοι της τραχείας.
3α. Κατασκευή μηχανικών μοντέλων για περιγραφή των αναπνευστικών κινήσεων (εισπνοή και εκπνοή) στον άνθρωπο.
3β. Χρησιμοποίηση μοντέλων για την εξήγηση των αναπνευστικών κινήσεων στον άνθρωπο.
3γ. Χρησιμοποίηση μοντέλων για προβλέψεις για τις αναπνευστικές κινήσεις στον άνθρωπο.
3δ. Χρησιμοποίηση μοντέλων για την οικοδόμηση θεωριών για τις αναπνευστικές κινήσεις στον άνθρωπο.
3ε. Τι είναι η πνευμονική αναπνοή.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΕΡΕΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (Δραστηριότητες 3.8 – 3.10)
7. Λειτουργίες σκελετού.
8. Ρόλος του μυελού των οστών και η σημασία της εθελοντικής δωρεάς του.
9α. Το ερειστικό σύστημα αποτελείται από:
1. Τον σκελετό του κορμού (σκελετός της κεφαλής, σκελετός της σπονδυλικής στήλης, σκελετός του θώρακα)
2. Τον σκελετό των άνω και κάτω άκρων (σκελετό των άνω άκρων και σκελετός ώμου, σκελετός κάτω άκρων και σκελετός λεκάνης)
9β. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα των βραχέων, μακρών και πλατιών οστών.
9δ. Σκελετός σπονδυλικής στήλης:
– αυχενικοί σπόνδυλοι – θωρακικοί σπόνδυλοι – οσφυϊκοί σπόνδυλοι – ιεροί σπόνδυλοι – κόκκυγα
9ε. Θώρακας: – στέρνο – πλευρές
10. Παθήσεις σπονδυλικής στήλης: – σκολίωση – κύφωση – λόρδωση
11. Οι μαθητές να μπορούν να εξηγούν τον τρόπο που συνδέονται τα οστά μεταξύ τους.
11α. Αρθρώσεις των οστών. Ο ρόλος των μερών: – αρθρικός θύλακας – αρθρική κοιλότητα με αρθρικό υγρό – αρθρικοί χόνδροι – σύνδεσμοι .
11β. Είδη αρθρώσεων και παραδείγματα: – διάρθρωση – ημιάρθρωση – συνάρθρωση
11γ. Παθήσεις αρθρώσεων: – Δισκοπάθεια – Διάστρεμμα – Εξάρθρωση – Αρθρίτιδες
ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΜΥΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (Δραστηριότητες 3.13 – 3.15)
22α. Το μυϊκό σύστημα αποτελείται από όργανα, τους μύες. Είδη μυϊκού ιστού και σύγκρισή τους: – Σκελετικός μυϊκός ιστός – Καρδιακός μυϊκός ιστός – Λείος μυϊκός ιστός
23α. Κινήσεις του αντιβραχίονα: – Κάμψη – Έκταση
23β. Διάκριση των σκελετομυών σε κύριους και ανταγωνιστές (π.χ. κατά την κίνηση του αντιβραχίονα).
24. Οι μαθητές να μπορούν να εξηγούν τη δομή και τη λειτουργία των μυϊκών ινών.
24α. Γραμμωτές μυϊκές ίνες. Η γραμμωτή μυϊκή ίνα αποτελεί τη δομική και λειτουργική μονάδα των γραμμωτών μυών: – Ερυθρές ίνες (Ίνες βραδείας συστολής) – Λευκές ίνες (Ίνες ταχείας συστολής)
24β. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα ερυθρών μυϊκών ινών:
Λειτουργικά χαρακτηριστικά
– Εκτελούν κυρίως αερόβια αναπνοή
– Συστέλλονται αργά για μεγάλο χρονικό διάστημα
– Δεν προκαλείται μυϊκή κόπωση
24γ. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα λευκών μυϊκών ινών:
Λειτουργικά χαρακτηριστικά
– Εκτελούν κυρίως αναερόβια αναπνοή
– Συστέλλονται γρήγορα για μεγάλο χρονικό διάστημα
– Προκαλείται γρήγορα μυϊκή κόπωση
24δ. Δομή μυικού συστήματος: Μυς, Μυική δέσμη, Μυική ίνα, Μυικό ινίδιο, Νημάτια ακτίνης και μυοσίνης (εκτός ύλης το σχετικό Γνωρίζετε ότι …)
25α. Οικοδόμηση κριτηρίων ταξινόμησης των αθλητών δρομέων σε δρομείς αντοχής και δρομείς ταχύτητας με βάση την κατανομή των τύπων των μυϊκών ινών.
25β. Ταξινόμηση των αθλητών-δρομέων με περισσότερες κόκκινες ίνες σε δρομείς αντοχής. Ταξινόμηση των αθλητών-δρομέων με περισσότερες λευκές ίνες σε δρομείς ταχύτητας.
25γ. Κατανομή των τύπων των μυϊκών ινών και αθλητική επίδοση: – Ερυθρές μυϊκές ίνες και δρομείς αντοχής – Λευκές μυϊκές ίνες και δρομείς ταχύτητας.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (Δραστηριότητα 3.19)
28α. Νευρώνες ως δομικές και λειτουργικές μονάδες του νευρικού συστήματος: – Αισθητικοί νευρώνες – Ενδιάμεσοι ή συνδετικοί νευρώνες – Κινητικοί νευρώνες
28β. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα νευρώνων.
– Αισθητικοί νευρώνες: Μεταφέρουν μηνύματα από διάφορες περιοχές του σώματος στον νωτιαίο μυελό και στον εγκέφαλο
– Ενδιάμεσοι νευρώνες: Βρίσκονται αποκλειστικά στον εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό και κατευθύνουν μηνύματα ή εντολές μεταξύ διαφόρων ειδών νευρώνων
– Κινητικοί νευρώνες: Μεταβιβάζουν εντολές από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό στα εκτελεστικά όργανα.
28γ. Δομή νευρώνων: – Νευράξονας – Δενδρίτης – Κυτταρικό σώμα
28δ. Λειτουργία νευρικού συστήματος:
– Περιγραφή αντανακλαστικού τόξου με βάση τη λειτουργία των νευρώνων
Αντανακλαστικά
Της συναδέλφου Αιμιλίας Παναγιώτου
Πιο κάτω αναφέρονται οι δείκτες που περιέχονται στην εξεταστέα ύλη όπως αυτή δημοσιεύτηκε στη σελίδα του Υπουργείου Παιδείας στις 7/4/23.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2: Εξερευνώντας το Πεπτικό μας σύστημα
(Δραστηριότητες 2.5 – 2.7)
8α. Διάσπαση μακρομορίων των τροφών: – Υδατάνθρακες – Πρωτεΐνες – Λιπίδια – Νουκλεϊνικά οξέα
8β. Αντιστοίχιση μακρομορίων με τα ανάλογα μικρομόριά τους.
8γ. Χημική πέψη: Διάσπαση μακρομορίων σε μικρομόρια. Ρόλος πεπτικών ενζύμων στη χημική πέψη.
9α. Απορρόφηση θρεπτικών ουσιών κυρίως μέσω του λεπτού εντέρου.
9β. Πώς η δομή του λεπτού εντέρου διευκολύνει την πέψη και την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών;
11. Εξηγήστε τις διαδικασίες της πέψης, της απορρόφησης, της αφομοίωσης και της αφόδευσης.
ΕΝΟΤΗΤΑ 3: Μελετώντας το Κυκλοφορικό μας σύστημα
(Δραστηριότητες 3.2 – 3.5, 3.7)
1α. Το κυκλοφορικό σύστημα αποτελείται από τα ακόλουθα όργανα:
Καρδία – Αρτηρίες – Φλέβες – Τριχοειδή αγγεία
1β. Δομή και λειτουργία της καρδίας. – Μυώδες κοίλο όργανο
Αορτή – Αριστερός κόλπος – Δεξιός κόλπος – Αριστερή κοιλία – Δεξιά κοιλία – Διγλώχινη βαλβίδα ή μιτροειδής – Τριγλώχινη βαλβίδα – Κάτω κοίλη φλέβα – Πνευμονική αρτηρία – Πνευμονικές φλέβες – Καρδία ως διπλή αντλία
1γ. Δομή και λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων – Αρτηρίες – Αρτηρίδια – Φλέβες – Φλεβίδια – Τριχοειδή αγγεία
1δ. Διαφορές μεταξύ αρτηριών και φλεβών.
3β. Σκοπός της πορείας του αίματος στον ανθρώπινο οργανισμό:
– Σκοπός της μεγάλης ή συστηματικής κυκλοφορίας
– Σκοπός της μικρής ή πνευμονικής κυκλοφορίας
– Σκοπός της καρδιακής ή στεφανιαίας κυκλοφορίας
4α. Συστατικά αίματος: πλάσμα, ερυθρά και λευκά αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια.
6. Ομάδες αίματος και Παράγοντας Rhesus – Αντιγόνα ομάδων αίματος – Αιμοδοσία
