Του Νίκου Τσούλια*
«Μπαίνει στην αίθουσα ο βιολόγος και μας διδάσκει ότι ο άνθρωπος, όπως κι όλοι οι έμβιοι οργανισμοί, που υπάρχουν, υπήρξαν και θα υπάρξουν στον πλανήτη μας, είναι δημιούργημα μακρόχρονης εξέλιξης και η Εξελικτική Θεωρία είναι η πιο κραταιά επιστημονική θεωρία στο Δυτικό τουλάχιστον Κόσμο και ότι η πρέπει να σεβόμαστε κάθε μορφή διαφορετικότητας, ανεξάρτητα από το αν συμφωνούμε ή όχι, και επομένως σεβόμαστε τους ομοφυλόφιλους και δεν πρέπει να τους απαξιώνουμε. Μπαίνει σε άλλη ώρα ο θεολόγος και μας διδάσκει με απολυτότητα μάλιστα ότι ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του θεού, ότι η Εξελικτική Θεωρία έχει καταπέσει (!), ότι ο άνθρωπος παράκουσε την εντολή του θεού – με τη γνωστή ιστορία του καρπού του Δέντρου της Γνώσης – και εξέπεσε και ότι η ομοφυλοφιλία δεν είναι αποδεκτή από το θεό και συνιστά αμαρτία που πρέπει να την απορρίπτουμε και να την καταπολεμούμε…».
Προφανώς και στα ιερά κείμενα αλλά προπάντων στη διδασκαλία του Χριστού δεν υπάρχει πουθενά μια τέτοια θεώρηση – το αντίθετο με την έννοια της ισότητας όλων των ανθρώπων – αλλά έχει προκύψει από το διοικητική και εν πολλοίς εξουσιαστική δομή της εκκλησίας, η οποία μάλιστα εμφανίζεται και ως αποκλειστικός διαχειριστής των «ιερών πραγμάτων»! Εύλογο το ερώτημα της μαθήτριας, ερώτημα που το διατύπωνε με έμφαση και απορία. Εύλογη και η απάντηση ως προς το γενικό της μέρος και μόνο, γιατί επί της ουσίας υπάρχει πρόβλημα. Και θα το εξηγήσω στη συνέχεια. Πρώτα όμως να κάνω μια γενικού τύπου παρατήρηση. Το σχολείο ως ουσιώδης μορφωτικός θεσμός διατρέχεται από την αντιπαράθεση ιδεών και κοσμοθεωριών που αναπτύσσονται ευρύτερα στους κόλπους της κοινωνίας. Αυτό συνέβαινε πάντα και θα συμβαίνει εσαεί και θεωρώ ότι είναι και χρήσιμο. Στις εποχές μας, όπου διαμορφώνονται ευρείες ανακατατάξεις και επικρατούν πολλές αβεβαιότητες, το σχολείο έχει εισέλθει στη «ζώνη θυέλλης», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην εκπαιδευτική και κοινωνιολογική βιβλιογραφία. Επί του συγκεκριμένου ζητήματος, τα πράγματα είναι απλά στην ανάλυσή της αλλά δύσκολα στην αντιμετώπισή τους. Οι διαφορές και οι αντιπαραθέσεις μεταξύ επιστήμης και θρησκειών έχουν μεγάλη έκταση και ένταση στη διάρκεια της ιστορίας. Η επιστήμη – ομού με τη φιλοσοφία – προσεγγίζει την πραγματικότητα και τον κόσμο με βάση τον ορθολογισμό αλλά παράλληλα δεν ασχολείται με τα διάφορα θρησκευτικά δόγματα. Θεωρεί ότι κάθε άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος να επιλέγει τις διάφορες ερμηνευτικές εκδοχές και σε καμιά περίπτωση δεν θέτει ούτε κατά διάνοια ζήτημα απόρριψης κάποιου ανθρώπου λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. Και αυτή η στάση απορρέει από την ίδια την ομορφιά της γνώσης και της παιδείας. Το ακριβώς αντίθετο γίνεται με τα θρησκευτικά δόγματα. Η ιστορία του ανθρώπου βρίθει γενικευμένων παραδειγμάτων βαρβαρότητας, καταναγκασμού και βασανιστηρίων εναντίον ανθρώπων που δεν ασπάζονταν τα δόγματά τους. Αλλά και σήμερα δυστυχώς ισχύει, πιο εκλεπτυσμένα βέβαια, η απόρριψη όχι μόνο των επιστημονικών θεωριών αλλά και των ανθρώπων που τις εκφέρουν δημιουργώντας ένα κλίμα φόβου και απειλής εν όψει της …θείας κρίσης! Δυστυχώς ο Μεσαίωνας καλά κρατεί και στις ημέρες μας και αντί η πίστη (ή η μη πίστη) να είναι απόρροια της ελευθερίας του ανθρώπου, είναι στοιχείο εκφοβισμού και καταναγκασμού! Το δυστύχημα με το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι ότι εισάγει τη θρησκευτική εκδοχή από πολύ νωρίς στα παιδιά με αποτέλεσμα να εμφανίζεται ως μια δεδομένη βιωματική κατάσταση και να αποκτά ακόμα και συναισθηματικά ερείσματα στην ψυχή του παιδιού. Αλλά σχεδόν όλοι οι νέοι και όλα τα παιδιά που βρίσκονται στο σχολείο έρχονται εδώ για να σπουδάσουν, να υπηρετήσουν τις ποικίλες όψεις της επιστήμης και να ασκήσουν ένα επάγγελμα με βάση το corpus των επιστημονικών γνώσεων που αποκτούν. Δεν προσέρχονται στο σχολείο για να κλειστούν μέσα στα μοναστήρια και να μονάσουν, εκτός βέβαια από τις όποιες γνωστές εξαιρέσεις. Θα μπορούσε να μη συγκροτείται η θεσμική εκπαίδευση με βάση την επιστήμη; Κάτι τέτοιο δεν θα οδηγούσε απλά και μόνο σε έναν μετασχηματισμό της ελληνικού κράτος από κοσμικό σε θεοκρατικό αλλά θα άνοιγε και την πόρτα σε πολλαπλούς ανορθολογισμούς, στην επικράτηση των προκαταλήψεων και στην καταδυνάστευση της ελευθερίας του πνεύματος. Στην Ευρώπη το ζήτημα της αποκλειστικής ευθύνης της εκπαίδευσης από την πολιτεία έχει λυθεί από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης. Κάθε χώρα που θέλει να διαμορφώσει ένα σύγχρονο και δημιουργικό μέλλον δεν έχει άλλη λύση από το να ακολουθήσει την πορεία του ορθολογισμού και της επιστήμης αφήνοντας φυσικά – όπως πάντα έκανε – ελεύθερο το πεδίο για την ανάπτυξη του θρησκευτικού φρονήματος. Αλλά σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να επιβάλλονται μεσαιωνικές πρακτικές που θα αλλοιώνουν την κοσμικότητα της ελληνικής πολιτείας και την προαγωγή του ορθολογισμού στο εκπαιδευτικό σύστημα, γιατί πολύ απλά θα αναιρείτο η ουσία της παιδείας, της αγωγής και της πνευματικής καλλιέργειας.
* Διαβάστε το πρωτότυπο κείμενο στο ιστολόγιο του Νίκου Τσούλια στο https://anthologio.wordpress.com/2016/03/15/%CE%AF-%CE%AC-%CF%8Dep/#more-22341